Ölçme Nedir? Ölçüm Aletleri Nelerdir?

Ölçme Nedir? Ölçüm Aletleri Nelerdir?

ÖLÇME:
Birim adı verilen, bilinen bir değer ile kendi cinsinden bilinmeyen bir değeri kıyaslamaya ölçme, bu işlem sırasında kullandıgımız alete de ölçme aleti denir.

Ölçme kuralları: 

• Ölçülecek parçaların belirlenmiş ölçü sınırları içerisinde olup olmadığını doğru bir biçimde anlaşılması için aşağıda verilen kurallara uymak gerekir.
• Ölçme işleminde istenilen ölçü tablolarına uygun ölçü aleti kullanılmalıdır.
• Ölçme esnasında ölçme aletine dik olarak bakılmalıdır.
• Ölçme işleminden önce ölçü aletinin ve ölçülecek parçanın yüzeyleri temiz olmalıdır.
• Ölçme işleminden önce ölçülecek parçada bulunan çapaklar, talaşlar temizlenmelidir.
• Parçanın ölçülmesinden önce normal sıcaklıkta olup olmadığı kontrol edilmeli.
• Ölçü aletlerinde işlem sırasında normal baskı uygulayın.(mikrometre cırcır kolu gibi)
• Ölçülecek iş parçası hareket halindeyken ve tezgah çalışırken ölçme işlemi yapmayın.
• İmalat sırasında ölçü tamlığına gelmeden önce alınan talaş miktarını sık sık kontrol edin.
• Ölçü aletlerini sert zemin üzerine koymayın.
• Ölçme işlemini yeterli ışıkta ve titreşimsiz yerde uygulayın.

METRİK ÖLÇÜ SİSTEMİNDE UZUNLUK ÖLÇÜLERİ:

Uzunluk ölçü aletlerinde, ana birim metre’dir ve (m) harfi ile gösterilir. Metrenin, alt ve üst katları vardır. Konumuz ile ilgili olarak, en çok Kilometre (km) ve milimetre (mm) kullanılacaktır.

Uzunluk ölçüleri, 10’ar 10’ar büyür ve küçülür.

Şekil 1

1 dam = 10 m 1 m = 10 dm

1 hm   = 100 m 1 m = 100 cm

1 km   = 1000 m 1 m = 1000 mm

Ölçü sistemleri içinde yer alan; inç (parmak) ölçü sistemi, Amerika ve İngiltere gibi ülkelerde kullanılmaktadır. Konumuz dışıdır.

İnç (“) işareti ile gösterilir.

1 “ = 25,4 mm’dir.

İnç ölçünün mm’ye çevrilmesi;

İnç değeri, 25,4 ile çarpılmasıyla bulunur.

Otomobillerimizde inç ile ilgili bazı değerler bulunmaktadır. 

Örneğin; Servofren çapı 6” ve 8” olarak,

tekerlek jant çaplarıda 13”, 14” veya 15” olarak verilmiştir

Ondalıklı sayıların okunması:

   mm,     onlar   ,   yüzler  ,    binler  ,   onbinler  ,   yüzbinler 

Örnek Okunuşları

             1,1 : Bir tam, onda bir veya bir virgül bir

             1,01 : Bir tam, yüzde bir

             1,001 : Bir tam, binde bir

             1,0001 : Bir tam, onbinde bir

             1,00001 : Bir tam, yüzbinde bir

UZUNLUK ÖLÇÜ ALETLERİ:

Otomotiv sektöründe en çok kullanılan uzunluk ölçü aletleri;

Çelik cetvel

Sentil

Kumpas

Mikrometre 

Komparatör

ÇELİK CETVEL:

Santimetrenin onda biri (0,1 cm) hassasiyetinde ölçüm yapar. Bütün çizgileri cetvelin 0 (sıfır) ucundan başlar, her iki çizgi aralığı 1 mm’dir.

Şekil 2

Sentil:

Çeşitli ölçüde, çelik yaprak ve tellerden yapılmıştır. Yaprakların her biri; belirli bir aralığı, teller ise delik çaplarını ölçmeye yarar. Yaprak ve tel üzerindeki sayılar, sentil kalınlığını gösterir.

Sentil ile; supap boşluklarının, pistonda segman, aralıklarının ve buna benzer boşlukların ölçülmesi veya kontrolünde kullanılır.

Şekil 3

KUMPAS:

Metrik Kumpaslar; verniyer taksimatlarına göre, 1/10, 1/20 ve 1/50’lik olarak sınıflandırılır.

Şekil 4-1 En çok kullanılanı 1/20’lik kumpastır. Bu kumpasın hassasiyeti; 0,05 mm’dir.

Kumpasın ana kısımları:

Sabit çene: Hareketli çene ile ölçü ağızlarını oluşturur.

Cetvel: Alt kısımdaki bölüntüler; mm, üst kısmı ise inç’dir.

Hareketli çene : Cetvel üzerine yataklandırılmıştır. Alt kısmında mm’lik, üst kısmında ise inç verniyer vardır.

Kılıç: Hareketli çene ile birlikte hareket ederek derinlik ölçümü yapılır.

Şekil 4-2 Servislerimizde çoğunlukla, 1/10 ve 1/20 hassasiyetinde ölçüm yapan kumpaslar kullanılmaktadır.

Onda birlik (1/10) kumpasın okunması:

Kumpas okunurken önce; tam sayılı kısım mm olarak okunur, daha sonra verniyer üzerinden mm’nin ondalık kısmı bulunur.

Tam sayılı kısmın okunması:

Hareketli çene üzerinde bulunan; verniyerin sıfır (0) çizgisi, cetvel üzerinde hangi  milimetre çizgisi ile çakışmış veya geçmiş ise, o çizginin sayısal değeri alınan ölçünün tam sayılı kısmını oluşturur.

Ondalık kısmın okunması:

Ondalık verniyer, cetvel üzerindeki 9 mm’lik uzunluk hareketli çene üzerinde 10 eşit kısma bölünerek elde edilmiştir. Verniyer üzerindeki 1. çizgi 0,1 mm, 2.çizgi 0,2 mm çizgileridir.

Bu çizgilerden hangisi, cetvel üzerindeki çizgilerden herhangi bir çizgi ile çakışıyor ise, çakışan verniyer çizgisinin sayısal değeri ölçünün ondalık kısmını belirtir.

Sonuç olarak; kumpas ile ölçü alınırken önce verniyer sıfırının gösterdiği tam sayılı kısım okunur, daha sonra verniyer bölüntü çizgilerinden hangisi cetvel üzerindeki çizgi ile karşılaşmış ise, bu çizginin ondalık değeri tam sayılı kısma eklenerek okunur.

Yüzde beşlik (1/20) kumpasın okunması:

Onda birlik kumpasta olduğu gibi, yüzde beşlik kumpasta da verniyerin sıfır (0) çizgisi alınan ölçünün mm olarak tam kısmını belirler. Yüzde beşlik verniyer incelendiğinde, cetvel üzerinde 19 mm’lik kısım verniyerde 20 eşit parçaya bölünmüştür.

Verniyer üzerindeki;

1 rakamı, 0,10 mm’yi, 2 rakam, 0,20 mm’yi gösterir ve diğer rakkamlarda bunlar gibi okunur.

Ara bölüntüler ise, 0,05 çizgileridir.

Ölçünün yüzdelik kısmı okunurken, verniyer bölüntü çizgisinden hangisi cetvel bölüntü çizgisi ile çakıştı ise, o çizginin sayısal değeri bulunur. Bulunan bu değer, daha önce okunan tam sayılı ölçüye eklenir.

MİKROMETRE:

Milimetrenin, 0,01 hassasiyetinde ölçüm yaparlar.

Mikrometreler, genelde 25mm aralıklarda ölçüm yapabilecek şekilde imal edilmelerine rağmen 50mm aralıkta imal edilenleride bulunmaktadır.

Mikrometrenin okunması:

İç tambur üzerinde, bir orta çizgi vardır. Orta çizginin üst kısmı, aralıkları 1 mm olarak bölünmüştür.

Sıfır çizgisinden sonra gelen;

1.çizgi 1 mm’yi, 2.çizgi 2 mm’yi ................mm’yi gösterir.

Her 5 mm çizgisi, kolay okumayı sağlamak için daha uzun çizilmiştir.

Üzerine 5, 10, 15, 20, .................. gibi değer yazılıdır.

Dış tambur üzerinde, 50 bölüntü çizgisi vardır. Her iki çizgi arası 0,01 mm’dir. 

Sıfır çizgisinden sonra gelen;

1.çizgi 0,01 mm’yi, 2.çizgi 0,02 mm’yi ....................mm’yi gösterir.

Her 5.çizgi, uzun boyludur ve üzerinde 5, 10, 15, ...........45 gibi sayısal değeri yazılıdır.

Mikrometrenin; herhangi bir açıklık durumunda dış tamburun kenarı, iç tamburdaki bölüntü üzerinde hangi çizgi ile çakışmış veya geçmiş ise o çizginin sayısal değeri okunur.

Daha sonra ölçü okunurken, iç tambur üzerindeki orta çizginin orta çizginin çakıştığı dış tambur bölüntüsü ölçünün yüzdelik kısmını verir. Dış tamburdan okunan yüzdelik bölüm, iç tamburdan okunan değerin üzerine eklenerek tam ölçü bulunur.

KOMPARATÖR:

Ölçme, kontrol ve karşılaştırma amacı ile kullanılır. Ölçü milinin aşağı-yukarı hareketi ölçü saat ibresinin dönmesini sağlar.

Büyük ibrenin, iki çizgi arasındaki hareketi 0,01 mm’dir.

Küçük ibre ise, ibrenin kaç tur döndüğünü gösterir.

Büyük ibrenin bir turu, 1 mm’dir

Komparatör ile;

• Silindirlerin, krank mili ana ve kol yatakları ve piston pimi yuvalarının iç çapının ölçülmesi
• Volan, baskı diski, fren diski ve mil gibi parçaların salgı kontrolu
• Krank mili, eksenel gezinti boşluğu
• Diferansiyel, ayna dişli boşluk kontrolu gibi ölçümler yapılır.

1. Örnek olarak bir motor silindir çapının ölçüsünü; komparatorle işlem sırasına uyarak alalım.
2. Silindir standart çapı ,o motorun kataloğuna bakmak suretiyle tespit edilir.
3. Ölçüsü alınacak silindirin standart çapına uygun dış çap mikrometresi seçilir.
4. Bu mikrometre silindir standart çap ölçüsüne göre ayarlanır
5. Bu sırada ölçüsü alınacak silindirin, mikrometrenin ve komparatörün temizliğine dikkat edilir.
6. Silindirin standart ölçüsüne göre ayarlanan mikrometreye göre komparatör ayakları seçilir,ve komparatore takılır.İbre, kadran etrafındaki tırtıl sayeainde sıfırlanır. 
7. Komparator ayakları itina ile silindir içine konur.
8. Birbirine dik eksende ölçüler alınır. İbre vasıtasıyla bu ölçüler kadranda okunur.Her iki eksende ne kadar aşıntı miktarı olduğu not edilir ve standart ölçüden çıkarılır.

AÇI: Başlama noktaları ortak, iki doğru arasındaki açıklıktır.

Bu içeriği word docx. dosyası olarak elde etmek istiyorsanız aşağıdaki iletişim butonuna tıklayarak talep edebilirsiniz.

• İLETİŞİM

PAYLAŞ