KOMPRESÖRLERİN İŞLEVİ
Soğutucu akışkanın basıncını yükseltir ve onu kondensere ve sisteme pompalar. Oluşturulan bu basınç farkı sayesinde evaporatörde düşük basınçta buharlaşma, kondenserde ise yüksek basınçta yoğunlaşma meydana gelir.
KOMPRESÖR TİPLERİ
A)POZİTİF SIKIŞTIRMALI
- Pistonlu
- Paletli (kanatlı) (Rotorlu)
a)Tek paletli b)Çok kanatlı - Dişli (vidalı)
- Scroll (sarmal)
B) KİNETİK SIKIŞTIRMALI
- Santrifüj
AÇIK TİP VE HERMETİK(KAPALI) KOMPRESÖR KAVRAMLARI
Açık tip kompresörlerde motor ile kompresör birbirinden ortamlarda bağımsız çalışırlar. Hermetik kompresörler ise motor ile kompresör aynı ortamda ve direkt bağlantılıdır. Yarı hermetik tiplerde motor kompresör bağlantılı, ancak komşu hacimlerde bulunur.
AÇIK TİP PİSTONLU KOMPRESÖRLER
Bu tip kompresörler bazen dıştan tahrikli olarak da bilinir. Kompresör gövdesi, silindir başlığı, pistonlar, piston kolları ve ana (krank) birleştirilmiştir. ucundan ayrı bir elektrik motoru ile tahrik edilir. Bu tip kompresörler ticari soğutma uygulamalarında ve soğuk depolama tesislerinde kullanılır. Motor
kademesi 3 kW ile 250 kW arasında değişmektedir. Kasnaklı tiplerde kasnak çapı değiştirilerek kompresör devir sayısı değişebilir. Sökülüp tamir edilebilir. Olumsuz yönleri; ana mil körüğünün zamanla yıpranıp gaz ve yağ kaçaklarına neden olmasıdır.
AÇIK TİP PİSTONLU KOMPRESÖR
YARI HERMETİK KOMPRESÖRLER
HERMETİK PİSTONLU KOMPRESÖRLER
PALETLİ, DÖNEL (ROTORLU) KOMPRESÖRLER
Bu kompresör bir rotora sahip silindirik gövdeden oluşur. Rotor üzerinde gövde içine temas eden hareketli kanatçıklar mevcuttur. Rotor gövde içine eksenden kaçık yerleştirildiğinden dönme hareketi sonucunda soğutucu akışkan buharı genişleyen hacimden emilir, daralan hacimden sıkıştırılır. Motor çıkış güçleri 0.6-200 kW arasındadır.
Büyük kompresörler ondan fazla kanata sahiptir. Bu kompresörler büyük tesisler için (booster) ve küçük ev tipi soğutucu ve klima uygulamalarında kullanılmaktadır. Dönel kompresörlerin bir değişik biçimi sabit tek kanatlı tipler olup standart vakum pompalarında kullanılır.
TEK KANATLI ROTORLU KOMPRESÖR
ÇOK KANATLI ROTORLU KOMPRESÖR
VİDALI (HELİSEL) KOMPRESÖRLER
Bu tip kompresörler vida dişine benzeyen ikiz çalışan helisel rotor grubuna sahiptir. Vidalardan biri loblara (diş çıkıntısı), diğeri ise lob boşluklarına sahiptir. Rotorlar gövde içine hassas olarak yerleştirilmiştir. Rotorlardan biri motora bağlı olup diğerini de hareketlendirir. Soğutucu akışkan buharı rotorlar üzerindeki lob boşluklarından taşınarak sıkıştırılmış olur.
SCROLL (SARMAL) KOMPRESÖRLER
Bu oldukça yeni bir kompresör tipi olup daha çok küçük tip split iklimlendirme cihazlarında kullanılır. Her biri spiral (scroll) şeklinde olan iki metal levhadan oluşur. Levhanın biri sabit diğeri ise dönme hareketi yapar. İki spiral alın alına dönerken buhar spiralin merkezine doğru sıkıştırılır.
SANTRİFÜJ KOMPRESÖRLER
Bu tip kompresör genellikle büyük klima santrallerinde kullanılır. Açık ve yarı hermetik tipleri mevcuttur ve su üretirler. Buhar yüksek devirde dönen çarkın merkezinden emilir ve merkezkaç kuvvet ile çıkış tarafına atılır. Çarkın dışında salyangoz biçimindeki zarf yardımıyla buhar basınçlı olarak basma tarafına yönlendirilir.
ÇOKLU KOMPRESÖR UYGULAMALARININ AMACI
Çoklu kompresör uygulamaları iki grupta incelenebilir: Seri ve paralel birden fazla kompresör seri bağlanarak pompalama basıncı arttırılır ve daha derin soğutma yapılabilir. Paralel bağlı kompresörlerde ise sistemde dolaşan kütlesel debi artar. Dolayısıyla sistemin soğutma kapasitesi de artmış olur. Bu şekilde değişken yüklere cevap verilebilir. Arıza anında kompresör yedeklenmiş olur.
KOMPRESÖR DEĞİŞTİRİLİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Küçük kompresörlerde gücünü, basınç kademesini ve akışkan cinsini bilmek yeterlidir. Büyük güçlü kompresörlerde sistemin soğutma kapasitesi, çalışma sınırları ve akışkan cinsi dikkate alınmalıdır. Kompresör seçimlerinde kataloglardan yararlanılabilir. Bir çok kompresör firması kolay seçim amaçlı bilgisayar yazılımları hazırlamışlardır. Özellikle akışkan seçiminde yeni alternatif akışkanlara yönelmekte fayda vardır.
2) PİSTONLU KOMPRESÖRLER
PİSTONLU KOMPRESÖRLERİN KONSTRÜKSİYONU
Pistonlu kompresörlerin temel parçaları; piston, biyel, krank mili ve valferdir. Diğer yardımcı parçalar ise yağ pompası, yataklar, servis valferi ve diğer yardımcı elemanlardır. Bir pistonlu kompresörün konstrüksiyonu; açık tip, tam ve yarım hermetik olmasına ve üretilen parçaların tasarım şekline bağlıdır. Açık tiplerde ana mili taşıyan karter ve gövdenin üzerine cıvatalarla silindir bloğu monte edilir. Bloğun üzerinde contalar ara sında valf pleyti ve son olarak silindir kapağı bulunur.
PİSTONLU BİR KOMPRESÖRÜN DOĞRU MONTAJI
En sağlıklı sökme işlemi gerekli aletler tamamlandıktan sonra kompresörün montaj resmi (patlak perspektif) takip edilerek yapılabilir. Montaj resminde kompresörü oluşturan parçalar montaj sırasına göre numaralandırılır. Sökerken en yüksek numaradan başlamak gerekir. Sökülen parçaların kirlenmemesi ve kaybolmaması için bir kaba (leğen) konmasında fayda vardır. Sök ülen parçalar bir sol vent (R-236 fa, karbon tekrar klorür, sentetik tiner, vb.) ile temizlendikten sonra yıpranan parçalar.
KOMPRESÖR YUVALARI
Yarı hermetik pistonlu kompresörlere genellikle 17 kW’ın üzerindeki endüstriyel soğutma ve klima uygulamalarında rastlanır. Önceki şekilde yarı hermetik kompresörün montaj resmi görülmektedir. Şeklin ortasındaki dökme demirden yapılmış yuvadır. Silindirler ve motor açılmış haldedir. Bazı kompresörlerde sökülebilir silindir gömlekleri vardır.
PİSTONLAR
Küçük tip açık ve yarı hermetik kompresörlerde genellikle üzerinde segman bulundurmayan dökme demir pistonlar kullanılır. Daha büyük kompresörlerde üzerinde segman yuvaları olan alüminyum pistonlar kullanılır. Kompresör pistonlar tasarım olarak ikiye ayrılır: otomotiv tipi ve kovan tipi.
PİSTON KOLLARI VE PİM
Piston kolları (biyel) piston ile krank milini birbirine bağlar. Biyel ile piston arasında iki tarafından halka segmanlar ile sabitlenmiş piston pimi (perno) bulunur. Piston pimlerinin bir çoğu piston yuvalarına sıkı geçme olup kola takılan kısmı oynaktır. Kola sıkı geçen ancak piston yuvası oynak olan tiplerde mevcuttur. Piston kolları genellikle piston malzemelerine benzer malzemelerden yapılır.
KRANK MİLLERİ (ANA MİL)
Pistonlu kompresörlerde iki ayrı tip krank mili kullanılır. Krank tipi ve eksantrik tip. Krank tipi ana mil ayrık bağlantılı piston kolları ile kullanılır. Üzerinde piston kolu bağlantısı için muylular, dengeleme için de karşı ağırlıklar bulunmaktadır. Eksantrik şeklindeki ana mil ise düzgün bir mil olup üzerine her silindir için bir teker monte edilmiştir. Bu tekerler merkezden haff kaçık bir şekilde (eksantrik) bağlanmış olup pistonların ek senel hareketle rini bu şekilde sağlarlar.
SUPAPLAR (VALFLER)
Kompresör supapları, akışkan buharının sıkıştırma odasına giriş ve çıkışını kontrol ederler. Tarak tipi ve halka tipi olmak üzere iki temel supap tasarımı mevcuttur. Her iki supap tipi soğutucu akışkan buharının basıncıyla açılır. Piston ÜÖN’dan aşağıya inerken silindir içindeki basınç emme tarafından daha alta düşer. Emme hattı basıncı emme valfni iterek açar. Piston sıkıştırma strokunda AÖN’dan ÜÖN’ya hareket eder.
YÜK BOŞALTMA SİSTEMLERİ
Büyük pistonlu kompresörlerde, ilk hareket esnasında yüksüz kalkış için silindirlerin bir kısmını boşta çalıştıran, silindir yük boşaltıcıları mevcuttur. Bir silindir yük boşaltıcısı, emiş valf setini açık konuma getiren bir cihazdır. Bu cihaz yağlama yağı basıncıyla çalışır ve bir solenoid valf ile kontrol edilir.
KOMPRESÖRLERİN YAĞLANMASI
Kompresörün iyi bir şekilde yağlanması için baslıca iki yöntem kullanılır:
(1)Çarpmalı yağlama
(2)Pompalı (basınçlı) yağlama
İlk yöntemde yağlama krank milinin karterdeki yağın içinde dönmesiyle baslar. Krank milinin üstündeki kepçe veya birimler yağa batar ve onu yatakların üstüne veya yataklara açılan küçük kanallara fırlatır. Yağ pistonların ve silindir cidarlarının üstüne de fırlatılır. Böylece bu elemanlar arasında buhar sızdırmazlığı da sağlanmış olur.
YAĞ DEĞİŞTİRME KLAVUZU
Mümkün mertebe üretici firmanın tavsiye ettiği tipte, miktarda ve viskozitede yağ kullanın. CFC gazları HCFC servis soğutkanı (R-401A, R401B, R402A, R408A, R409A, R402B) ile değiştirirken en uygun yağ dönüşü için AB yağ tavsiye edilir. Herhangi bir kompresörde yağı AB yağ ile değiştirirken mevcut mineral yağın %50 ila %80’ninin uzaklaştırılması yeterlidir. NOT: Bir çok kompresörlerde AB yağ bulunduğundan HCFC’ye dönüşüm yaparken yağ de ğişimi gerekmez.
Alan tecrübeleri göstermiştir ki R401A, R401B, R402B ve R409A mevcut mineral yağ ile üniter cihazlarda ve diğer hermetik sistemlerde başarı ile çalışabilmektedir. CFC sisteminden bir HFC akışkanına dönüşümde POE yağ tavsiye edilmektedir. Mineral yağın veya Alkali benzen yağın en az %95’i benzer viskozitede POE yağ ile değiştirilmelidir. Bu durum çoklu yağ değişmelerinde de geçerlidir.
SUSTURUCULAR
Pistonlu kompresörler pompalanan soğutucu buharı etkisiyle gürültü yaparlar. Bu gürültü rahatsız edicidir. Büyük hermetik kompresörlerde dom içerisinde özel gürültü kontrol cihazları vardır.
TİTREŞİM EMİCİLER
Özellikle pistonlu kompresörler çalışırken titreşim yaparlar ve bu titreşimler gürültüye, boru bağlantılarının gevşemesine neden olduğu için istenmez. Bu titreşimleri önlemek amacıyla kompresör kaidelerinde lastik takozlar veya yaylı izolatörler kullanılır.
5.BÖLÜMLE İLGİLİ SORULAR
1 Hacimsel verim ne demektir ve nasıl sınıflandırılır?
2 Hacimsel verimi ve deplasman debisi bilinen bir kompresörün kütlesel debisi nasıl hesaplanır?
3 İdeal bir kompresörün güç gereksinimi nasıl hesaplanır?
4 Bir kompresörün soğutma kapasitesi nasıl hesaplanır?
5 Yoğunlaştırma sıcaklığı arttıkça hacimsel verim ve kütlesel debi nasıl değişir?
6 Buharlaşma sıcaklığı arttıkça hacimsel verim ve kütlesel debi nasıl değişir?
7 Santrifüj kompresörlerde dalgalanma olayı neden kaynaklanır?
Bu içeriğin tamamını PowerPoint dosyası olarak indirmek için iletişim sayfasından bize ulaşarak isteyebilirsiniz.
0 yorum: